Αναδιφώντας το χθες (207) Κατερίνα Κατσιμάνη: τρεις δεκαετίες αφιερωμένες

Αναδιφώντας το χθες (207) Κατερίνα Κατσιμάνη: τρεις δεκαετίες αφιερωμένες ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ • Παρασκευή 11 Μαρτίου 2022 ΣΕΛ. 7 ■ Του ΧΑΡΗ ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗ*

 Θα σ’ αγαπάμε και θα σε θυμόμαστε πάντα, Κατερίνα Κατσιμάνη! Μπορεί να σ’ απομά κρυναν απ’ αυτό που αγαπούσες περισσό τερο από κάθε τι άλλο στη ζωή σου, μετά φυσικά από τους γονείς και τους Κωστήδες σου, το Β’ ΚΑΠΗ, εμείς όμως εκεί θα σε θυ μόμαστε πάντα, εκεί όπου αφιέρωσες τρεις δεκαετίες της ζωής σου. Πριν από δυόμιση χρόνια, τον Δεκέμβριο του 2019, είχα απο χαιρετήσει με παρόμοιο τρόπο και την Αγά πη Μαμαλάκη, που εκείνη όμως άφησε το Α’ ΚΑΠΗ προκειμένου να βγει στη σύνταξη. Σήμερα ήρθε η στιγμή να κάνω το ίδιο και για το δεξί της χέρι, εσένα δηλαδή. Θα το κάνω όπως και τότε με βάση όσα είδα και στην τρίτη και τέταρτη ηλικία Θα γυρίσω και πάλι στο χθες, στην άγρια εποχή της δημιουργίας των Κέντρων Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων, όταν ο ρατσισμός απέναντί τους έπιανε κο ρυφή. Ήταν τότε που η Κατερίνα έφτα σε στη μικρή τότε πόλη μας από τη Γερ μανία, κοινωνική λειτουργός και νηπια γωγός. Ήρθε φοβισμένη και συνεσταλμέ νη σ’ έναν τόπο που οι μπαλωτές δεν ήταν κάτι το σπάνιο. Αν και μικρούλα στην ηλι κία και στο ανάστημα, μπόρεσε γρήγορα να επιβληθεί με το τσαγανό της σε Κρητί καρους, που έστριβαν τις μουστάκες τους όταν την πρωτόβλεπαν. Μάλιστα ένας τέ τοιος, χωρίς όμως μουστάκα, ήταν που της έκλεψε την καρδιά και σύνδεσε μαζί του τη ζωή Η Κατερίνα Κα τσιμάνη διετέλε σε μαθήτρια της Αγάπης Μαμαλά κη, στην καθιέ ρωση των ΚΑΠΗ ψηλά στη συνεί δηση του Ρεθύ μνου. Όσοι γνω ρίζουν τα σχε τικά με τους θε σμούς τρίτης ηλι κίας, παραδέχο νται ότι το παρά δειγμα των πρώ γνώρισα με τα ίδια μου τα μάτια. Τα υπόλοι πα, τα πιο ουσιαστικά, δεν τα ξεχνούν και τα «αναθιβάλουν» κάθε τόσο εκείνοι που υπη ρέτησες μια ζωή. της (φωτογραφία). Καθιερώθηκε όμως κι απέναντι σε ταλαιπωρημένες από τη ζωή γυναίκες, που είχαν μάθει να μη βγαίνουν από το σπίτι τους και που τώρα καλούνταν από ένα «κορ τσούδι» να το κάνουν, ερχόμενες στο ΚΑΠΗ. Καλούνταν, ακόμα περισσότερο, να συγκροτή σουν ομάδες δημιουργικής έκφρασης! των ΚΑΠΗ του Ρεθύμνου, όπως και των Ανωγείων τότε με τον Φανούρη Οι κονομάκη και μερικών ακόμα ανά την Ελλάδα, αποτελούν τις εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Όχι μόνο δεν έγιναν ποτέ «καφενεία», αλλά απο τέλεσαν πηγές γνώσης και καλλιτεχνικής έκφρασης για τις τοπικές κοινωνίες. Πριν από μία εικοσιπενταετία, μετά από συνοδεία της θεατρικής ομάδας στη Ρόδο για το ετήσιο φε στιβάλ θεάτρου τρίτης ηλικίας, είχε χρειαστεί να γράψω ένα καυστικό - όπως θεωρήθηκε - σχόλιο για την τότε δημοτική αρχή και για την αδιαφορία της, συγκριτικά με άλλες ανά την Ελλάδα. Ήταν τότε που ο δήμαρχος Συκεών Θεσσαλονίκης, πολλαπλά σιος από το Ρέθυμνο σε πληθυσμό, είχε συνοδεύ σει ο ίδιος, περήφανος, τις θεατρικές του ομάδες. Το ίδιο είχα πράξει και πριν ακριβώς από μια δεκα ετία, όταν εν μέσω οικονομικής κρίσης περικόπη καν οι επιχορηγήσεις σε όλες τις ομάδες δραστη ριοτήτων. Τότε, σε τυχαία επίσκεψή μου, τους είχα βρει όλους κι όλες, λειτουργώντας δικές τους πρω τοβουλιακές ομάδες, όπως εκείνη της φιλαναγνωσίας με τον τίτλο «Τσάι και συμπάθιο» (ή κάπως έτσι). Μάλιστα με είχαν παρακαλέ σει να προσφέρω κι εγώ κάτι σ’ αυτή κι είχα ανταποκριθεί με τον ιστορικό περίπατο «Το Ρέθυμνο του Παντελή Πρεβελάκη». Ήταν τότε που έγραψα το άρθρο με τον τίτλο «Κρατήστε ανοιχτά τα ΚΑΠΗ!», το οποίο και οι επόμενοι δημοτικοί άρχοντες είχαν θεωρήσει καυ στικό. Η δεκαετία που πέρασε, με την οριστική κατάργηση των προσφερόμενων επιμορφωτικών μαθημάτων, έδειξε ότι είχα δίκιο. Δεν θα επαναλάβω σήμερα αναλυτικά τα όσα είχα σημειώ σει για τις λειτουργί ες παλιότερα των ρε θεμνιώτικων - και όχι μόνο - ΚΑΠΗ: Πολιτι στικά κέντρα (χορός, κατασκευές, χορωδί ες, θέατρο, μουσική κ.ά.), κέντρα ψυχαγω γίας και εκπαίδευσης (εκδηλώσεις, χοροε σπερίδες, εκδρομές ανά την Κρήτη, την Ελλάδα και το εξωτερικό), κέντρα ιατρικά (φυσιοθεραπεί ες, εξετάσεις, υποστήριξη ψυχικής υγείας, συνταγογραφήσεις κ.λπ.), κέντρα ευεξίας (ομάδες κηπουρικής, πεζοπορίας, γυμναστικής και ορειβασίας!) αλλά και κέντρα παραμυθίας, παρηγόριας, απαντοχής, ανακούφισης από τη θλίψη, προς ανθρώπους που οπωσδήποτε βρίσκονταν κοντά στον θάνατο, με προ βλήματα υγείας, ανυπέρβλητα κάποτε, μόνους συχνά από τα ταίρια τους, αν θρώπους γενικά χαροκαμένους, στη δύση της ζωής τους. Θα επιμείνω λίγο περισσότερο στην εκπαι δευτική τους λειτουργία. Αν η Αγάπη Μαμα λάκη δραστηριοποιούσε στο Α’ ΚΑΠΗ ηλικι ωμένους αστούς, η Κατερίνα στο Β’ το έκα νε με ανθρώπους ξεριζωμένους από τα χω ριά τους, που οι περισσότεροι είχαν μετακο μίσει στο Ρέθυμνο προκειμένου να βοηθή σουν τα παιδιά τους στην ανατροφή των εγ γονακιών. Ελάχιστοι απ’ αυτούς είχαν μόρ φωση πέραν του δημοτικού σχολείου και ενδιαφέροντα πολιτιστικά. Κι όμως τους εκ παίδευσε και τους εξέλιξε σε πολυπράγμο νες, ξεναγώντας τους σε αρχαιολογικούς χώρους, σε βυζαντινές εκκλησίες, σε μου σεία κάθε είδους, σε υγροβιότοπους και σε περιοχές Natura. Μαζί της γνώρισαν τον πο λιτισμό της Κρήτης και της Ελλάδας ολόκλη ρης, μαζί κι εκείνον της Αλβανίας, όπως και της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Βόρει ας Μακεδονίας, στην τελευταία προ Covid εκδρομή. Τότε ήταν που είχαμε συζητήσει με τις υπεύθυνες κοινωνικές λειτουργούς Αγά πη Μαμαλάκη και Κατερίνα Κατσιμάνη κι είχαμε διοργανώσει τον σεμιναριακό κύκλο «Αντιμετωπίζοντας την κρίση με τα ΚΑΠΗ», που σημείωσε επιτυχία. Είχα με πραγματοποιήσει δέκα ακριβώς συ ναντήσεις με διαφορετικά θέματα η κα θεμιά, τις περισσότερες εκτός πόλης. Να σημειώσω ότι τα πορίσματα του σεμι ναρίου, πρωτοποριακού σε πανελλήνια κλίμακα, τα είχαμε έτοιμα προς έκδοση, αλλά εκείνη που αρνήθηκε να την προ ωθήσει, παρότι προϊσταμένη αργότερα των κοινωνικών υπηρεσιών, ήταν η ίδια η Κατερίνα, προκειμένου να μην κατη γορηθεί ότι μεροληπτεί για το «δικό της» ΚΑΠΗ. Η Κατερίνα Κατσιμά νη αποτέλεσε μέντο ρα και για μένα, στις -όποιες- προσπάθειες κατέβαλα στην κατεύ θυνση της περιβαλ λοντικής εκπαίδευ σης. Χωρίς αυτήν το Κέντρο Περιβαλλοντι κής Αγωγής και Ενημέ ρωσης «Φάλκονας» θα ήταν πολύ φτωχότε ρο, στερούμενο πολ λά από τα εκπαιδευτι κά του προγράμματα, όπως εκείνα που τιτλοφορούνταν «Τότε που τα παιδιά έφτιαχναν μόνα τα παιχνί δια τους» και «Πιο κοντά στη φύση. Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση παλιότε ρα». Χωρίς αυτήν ο «Φάλκονας» δεν θα είχε και φορητά εκπαιδευτικά προγράμμα τα, τις λεγόμενες «μουσειοβαλίτσες», όπως εκείνες με τους τίτλους «Του λιναριού τα πάθη» και «Το φαρμακείο της φύσης», όπως και το ομώνυμο βιβλιαράκι. Κι όλα αυτά πολύ πριν η ενασχόληση με τα αρωματικά και ιαματικά φυτά καταστεί μόδα. Η Κατερίνα μάς δίδαξε, στους εκπαιδευτι κούς, πώς να διοργανώνουμε σωστά και με ασφάλεια όντως εκπαιδευτικές εκδρο μές: Επισκεπτόμενοι οι ίδιοι προκαταβολι κά τους προορισμούς, παίρνοντας μέτρα ασφάλειας, μεταφέροντας πάντα φορητό φαρμακείο, γνωρίζοντας πρώτες βοήθειες, εξηγώντας το πρόγραμμα και δίνοντάς το κατά το δυνατόν αναπτυγμένο σε γραπτή μορφή, ώστε να παραμείνει στη βιβλιοθήκη του κάθε συμμετέχοντα. Κι ακόμα μας τόνι σε τις ευθύνες του αρχηγού, ο οποίος είναι υπεύθυνος τελικά για όλα και οφείλει να είναι αυστηρός στην τήρηση των κανόνων. Θυμάμαι αξέχαστα μια βραδιά στον Άγιο Νικόλαο, όταν ένας ηλικιωμέ νος που βρισκόταν πολύ κοντά στην άνοια ξέφυγε από τη γυναίκα του και χάθηκε στην πόλη, κατα φεύγοντας σε άλλο ξενοδοχείο και επιτιθέμενος στον υπάλληλο υποδοχής του. Ήταν και πάλι η Κα τερίνα μας που είχε ξενυχτίσει στο αστυνομικό τμήμα, προκειμένου να αποτρέψει τη μήνυση και να εξασφαλίσει τρόπο επανόδου στο Ρέθυμνο του ζευγαριού. Κι όλα αυτά την ώρα που εμείς κοιμόμα σταν τον ύπνο του δικαίου. Διοργανώνοντας έτσι τις εκπαιδευτικές εκδρομές του ΚΑΠΗ μας γνώρι σε τόπους παντελώς άγνωστους για μας τότε: Το ερμπάριο του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτού του Χανίων, το Μουσείο Παραδοσιακής κρητικής ζωής «Λυχνοστάτης» και το «μουσείο του πόνου», τη Σπιναλόγκα, πολύ πριν ακουστεί και καταστεί κι εκείνη μόδα. Μαζί, νέοι του Κέντρου Νέων (αλή θεια τι γίνεται κι αυτό; έκλεισε;) εκ παιδευτικοί της Περιβαλλοντικής και ηλικιωμένοι των ΚΑΠΗ είχαμε τη χαρά να διοργανώσουμε σειρά δραστηριοτήτων διαγονεακής μά θησης, όπως την παρασκευή σα πουνιού στις Βολιώνες, με την οι κογένεια Ανδρουλάκη, τα νοικοκε ράτα του φτάζυμου στις Κουρού τες, με την οικογένεια Καπελώνη, τα «ξομπλιαστά ψωμιά» στο εντευ κτήριο, με την αξέχαστη Ελένη Ιε ρωνυμάκη, και τόσες άλλες. Και βέ βαια συμμετάσχαμε στο διετές σε μινάριο «Αναζητώντας τις ξεχασμέ νες γεύσεις», που κι αυτό θα πρέ πει κάποια στιγμή να πάρει έντυ πη μορφή, πέραν των αναμνήσεων που άφησαν σ’ όσους κι όσες είχαν την τύχη να πάρουν μέρος. Η Κατερίνα δεν δίστασε να πά ρει και άλλες πρωτοβουλίες. Παρ’ ότι εκ του φυσικού της σεμνή, πήρε αποφασιστικά μέ ρος στις πέντε Παγκρήτιες Συ ναντήσεις Εκπαιδευτικών Προ γραμμάτων και παρουσίασε σε παγκρήτιο κοινό τα πρωτοπο ριακά προγράμματα που εμ ψύχωνε. Ανάμεσά τους ξεχώ ριζε εκείνο με τον τίτλο «Μια μέρα στο ΚΑΠΗ». Σε μια επο χή που ο θεσμός αποτελούσε ακόμη ταμπού, οι μαθητές μας που έπαιρναν μέρος όχι μόνο το κατέρριπταν αλλά αναγνώ ριζαν ότι η ολοήμερη επίσκε ψή τους εκεί, στην οδό Όλαφ Πάλμε, αποτελούσε την καλύ τερη «εκδρομή» τής μέχρι τότε σχολικής τους ζωής. Δεν ξεχνιούνται όλα αυτά και άλλα πολλά, Κατερίνα Κατσιμάνη. Όπως δεν δια Πρόταση ανάγνωσης Ο λόγος του είναι όπως πά ντα λιτός, λυρικός, με προ σεκτική χρήση κρητικών ιδι γράφονται οι αγώνες και οι αγωνίες σου για τους ηλικι ωμένους στην αντιμετώπι ση της ασθένειας, του πό νου, της μοναξιάς και της απελπισίας. Βέβαια οι προ ϊστάμενοί σου θέλησαν να σ’ απομακρύνουν απ’ αυ τούς, αντί να σε τοποθετή σουν προϊσταμένη όλων των θεσμών τρίτης ηλικίας, για να διδάξεις τα νέα παι διά του προσωπικού τους. Εμείς, οι ηλικιωμένοι και τα παιδόγγονά τους αλλά και οι εκπαι δευτικοί που σε γνωρίσαμε από κοντά, και οι μαθητές που εκπαίδευσες, στην Καλλιθέα και στο ειδικό νηπιαγωγείο, θα σε θυμόμαστε πρωτοπόρα, ακούραστη και σεμνή, πάντα στα παρασκήνια, να υπηρετείς τον θεσμό που αγάπησες και πίστεψες περισσότερο από κάθε άλλον στη ζωή σου. Να έχεις πάντα την υγειά σου και μην στενοχωριέσαι: Στη μικρή μας πόλη γνωριζόμαστε όλοι και καθένας ξέρει να εκτιμά την προσφορά του διπλανού του!