ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ • Τετάρτη 15 Αυγούστου 2018 ΣΕΛ. 7
Συνεχίζουμε και σήμερα τη σειρά των αναδιφήσεων στην ιστορία του τόπου μας με το θέμα των Κρητικών σχολικών βιβλίων, που εντόπισε πρώτος -και μοναδικός μέχρι σήμε ρα- ο Γιώργος Π. Εκκεκάκης, χωρίς όμως να προλάβει να το μελετήσει περαιτέρω. Αντ’ αυ τού και χάριν ευγνωμοσύνης το επιχειρεί ο συντάκτης της στήλης αυτής, διοργανώνοντας στη μνήμη του την Έκθεση «Τα Κρητικά σχολικά βιβλία. Η συλλογή του Γ. Π. Εκκεκάκη» την εβδο μάδα 20-26 Αυγούστου στο Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης στην Αμνάτο. Η Έκθεση θα εγκαινιαστεί στην ετήσια μεγάλη εκδήλωση του Μουσείου τη Δευτέρα 20 Αυγούστου στις 7.00 μ.μ., εκ παραλλήλου με τα αποκαλυπτήρια της εκπαιδευτικής Πινακίδας με τα Ελληνικά Αλφα βητάρια της περιόδου 1771-2006 και με την τίμηση των συνταξιούχων εκπαιδευτικών Ελένης Φραγκούλη-Κοτζαμπασάκη και Ευγενίας Σπαντιδάκη-Ζαμπετάκη.
Στον τομέα της
Φυσικής Ιστορί
ας μεσουράνησε ο
Κρητικής καταγω
γής Σπυρίδων Μη
λιαράκης. Ήδη από
το 1889 είχε κυκλο
φορήσει η «Ζωολο
γία» του, «Εγχειρίδι
ον Ζωολογίας περι
έχον και πλήρη αν
θρωπολογίαν προς
χρήσιν των γυμνασί
ων μετά 200 εικόνων
και ενός πίνακος εν
Αθήναις εκδότης Γε
ώργιος Κασδόνης
Τα Κρητικά σχο
λικά βιβλία διδα
σκαλίας της Ελ
ληνικής Γλώσ
σας είναι πολλά.
Επιλέγουμε εδώ
αντιπροσωπευ
τικά το βιβλίο
«Η Κρήτη παλαί
ουσα Δράμα εις
πράξεις 4 υπό
Α. Βορεάδου Δ.
Φ. Αναγνωστι
κόν βιβλίον της
ε’ και στ’ τάξεως
των δημοτικών
Σχολείων Εκδό
της Ιωάν. Κοκ
κινάκης Βιβλιο
χαρτοπώλης Εν
Ηρακλείω εκ του
τυπογραφείου Σπυρ. Δ. Αλεξίου 1911». Υπενθυμίζεται ότι το έτος 2013 το Πειραματικό Γυμνάσιο της πόλης μας είχε διοργανώσει μια εκδήλωση για τον συγγρα φέα και το βιβλίο του αυτό, ο οποίος σημειωτέον διε τέλεσε και πρώτος Νομάρχης του Ρεθύμνου.
Το 1894 ο Σπυρί
δων Μηλιαράκης κυ
κλοφόρησε μια «Φυ
τολογία» και το 1904
μια «Φυσική Ιστο
ρία». Ο συγγραφέας
τους διετέλεσε πα
νεπιστημιακός καθη
γητής και τα βιβλία
του αφορούσαν συ
νολικά στο ελληνι
κό μαθητικό κοινό,
πρωτοβάθμιας, δευ
τεροβάθμιας και τρι
τοβάθμιας εκπαίδευ
σης.
Άλλος διαπρεπής συγγραφέας Κρητικών γλωσσικών βιβλίων υπήρξε ο Εμμανουήλ Γενεράλις (1860-1943), ο οποίος μάλιστα απευθυνόταν στο πανελλήνιο σχολικό κοι νό και όχι αποκλειστικά σ’ εκείνο της ιδιαί τερής του πατρίδας. Η «Ελληνική Γραμμα τική» του έτους 1891 αποτέλεσε πιθανόν το πλέον ευπώλητο κρητικό σχολικό βι βλίο, αφού μέχρι το 1917 είχε πραγματο ποιήσει τουλάχιστον 19 επανεκδόσεις!
Γεωγραφίες Κρήτης
και Ελλάδας εκδόθη
καν πολλές από Κρή
τες συγγραφείς. Σ’ αυ
τούς περιλαμβάνο
νται ο Εμμανουήλ Γε
νεράλις, ο Ιωάννης
Κονδυλάκης, ο Ιωάν
νης Λανδράκης, ο Πα
ντελής Βαβουλές, ο
Ιωάννης Σταυρακά
κης, ο Στυλιανός Αλο
ΐζος, οι Ιωάννης και
Γεώργιος Χρηστάκης
και η δασκάλα Ειρήνη
Καλιατάκη, της οποίας
βλέπουμε εδώ το εξώ
Στον τομέα
των σχολικών
Μ α θ η μ α τ ι -
κών (Αριθμη
τικής, Άλγε
βρας, Γεωμε
τρίας και Τρι
γωνομετρίας)
δ ι έ π ρ ε ψ α ν
πολλοί Κρή
τες συγγρα
φείς, όπως οι
καθηγητές Γε
ώργιος Χα
τζηδάκις, Ιω
άννης Χατζη
δάκης, Στυ
λιανός Παπα
δάκης και Νι
κόλαος Νυστεράκης, και από τους δασκάλους ο Στυλιανός Αλοΐζος. Σ’ αυτόν και στη Μαρία Λιουδάκη ανήκει το εικονιζόμενο βιβλίο «Πρα κτική Αριθμητική. Προβλήματα Ε’ Δημοτικού. Εκδοτικός Οίκος Ν. Αλικιώτη. Ηράκλειο Κρή της χ.χ.ε.».
Εξίσου πολυάριθμες ήταν οι Ιστορί
ες, Κρήτης και Ελλάδας. Είναι χαρα
κτηριστικό απ’ αυτή την άποψη
το γεγονός ότι το τελευταίο κρη
τικό σχολικό βιβλίο που εκδό
θηκε, το έτος 1995, αφορούσε
ακριβώς στην ιστορία της Κρή
της. Οπωσδήποτε εξαιρετικά
σημαντικά στον τομέα αυτό
υπήρξαν δύο βιβλία. Το πρώ
το ήταν του Ηρακλειώτη δα
σκάλου, που την περίοδο εκεί
νη δίδασκε στο Ρέθυμνο, Κων
σταντίνου Ψαρουδάκη, που είδα
με την περασμένη εβδομάδα. Εξίσου
σημαντική ήταν και η «Ιστορία και Γεω γραφία της Κρήτης δια τα σχολεία Εν Αθή
1889».
Όπως είναι αναμενόμενο, τα θρη σκευτικά βιβλία ήταν επίσης πολυάριθ μα, καλύπτοντας όλη την περίοδο έκ δοσης Κρητικών σχολικών βιβλίων. Δε δομένου μάλιστα ότι το πρώτο από τα κρητικά βιβλία λανθάνει μέχρι στιγμής
(Αλφαβητάριον παρά Εμμανουήλ Βερ νάρδου του Κρητός Εν Ιασίω 1813), ως τέτοιο θα μπορούσε να θεωρηθεί η «Σύ νοψις κατηχητική της Ιεράς Ιστορίας Συντεθείσα μεν υπό του πανοσιωτάτου κυρίου Μισαήλ Αποστολίδου Προς χρή σιν των εν τη Ελλάδι δημοτικών και ελ ληνικών σχολείων Εν Αθήναις εκ της Βα σιλικής Τυπογραφίας 1837». Ο αρχιμαν δρίτης Μιχαήλ Αποστολίδης μάς είναι γνωστός περισσότερο από την Επιτρο πή επί των Σχολείων της Κρήτης.
Πρωτοπόρες υπήρξαν οι
εκπαιδευτικές αρχές της
Κρητικής Πολιτείας και στον
τομέα που αργότερα πήρε
το όνομα «Αγωγή του Πο
λίτη». Το μάθημα αυτό όχι
μόνο διδασκόταν στα σχο
λεία του νησιού αλλά και
απέκτησε το διδακτικό εγ
χειρίδιο «Δημητρίου Σ. Βου
τετάκη Ο Συνταγματικός
Έλλην Τα καθήκοντα του
ανθρώπου Έκδοσις Δευτέ
ρα Εν Χανίοις εκ του τυπο
γραφείου Η Πρόοδος Ε. Δ.
Φραντζεσκάκη - 1902», που
πραγματοποίησε τρεις του
λάχιστον επανεκδόσεις.
Νέο σχολικό αντικείμε
νο ήταν και εκείνο της Γυ
μναστικής, το οποίο υπο
στηρίχτηκε από το 1910
με το ομώνυμο εγχειρί
διο του Φιλήμονος Τρού
λη. Ως τμήμα της Γυμνα
στικής διδασκόταν στα
σχολεία της Κρητικής
Πολιτείας η Σκοποβολή,
η οποία υποστηρίχτηκε
από τα βιβλία «Σκοπευτι
κός Οδηγός» και «Οδηγός
Σκοποβολής» του Εμμα
φυλλο του βιβλίου
«Γεωγραφία της Κρή
της, Εκδοτικός οίκος Σπυρ. Δ. Αλεξίου, Ηράκλειον, χ.χ.ε.».
Πολύ χαρακτηριστικό κατά
την περίοδο της Αρμοστείας
είναι το γεγονός της έκδοσης
σχολικών γλωσσικών βιβλίων
της ιταλικής γλώσσας, όπως
το εικονιζόμενο «Περίδου Μ.
Π., Ολλενδόρφου Μέθοδος
εφηρμοσμένη εις την Ιταλι
κήν Γλώσσαν, Έκδοσις δεκά
τη Εν Αθήναις Παρά τω Εκδότι
Σ. Κ. Βλαστώ, 1900». Υπενθυ
μίζουμε εδώ ότι τα στρατεύ
ματα που είχαν καταλάβει την
πρωτεύουσα της Κρήτης Χα
νιά ήταν κατά βάση ιταλικά.
Οι γυναίκες δεν θα μπορούσαν
να λείψουν ως συγγραφείς από
τον τομέα των Κρητικών σχολι
κών βιβλίων. Αυτές ήταν η Αικατε
ρίνη Βαρουξάκη, η Μαρία Βαρου
ξάκη, η Μαρία Λιουδάκη, η Αθη
νά Αλοΐζου, η Ειρήνη Καλλιατάκη,
η Όλγα και η Δ. Κοκκινάκη, η Γα
λάτεια Καζαντζάκη και η Ε. Χατζη
γιάννη. Πρωτοπόρος υπήρξε ήδη
από το 1903 η Αικατερίνη Βαρου
ξάκη, ενώ ξεχώρισε η Γαλάτεια Κα
ζαντζάκη, η οποία υπήρξε συγγρα
φέας 6 σχολικών βιβλίων, τα οποία
σημείωσαν 15 τουλάχιστον επα
νεκδόσεις.
Το γεγονός της διδα
σκαλίας της Σκοποβο
λής μας φαίνεται σήμε
ρα απίστευτο, όπως βέ
βαια και η διδασκαλία
της Ραβδομαχίας, από
την οποία μάλιστα δια
θέτουμε και μια φωτο
γραφία σε ταχυδρομική
κάρτα της εποχής εκεί
νης. Θα προτιμήσουμε
όμως εδώ να παραθέ
σουμε μια άλλη φωτο
γραφία, πιο εντυπωσια
ναις εκ του τυπογραφείου Αριστομένους Ζ. Διαλησμά 1901» και « Έκδοσις Γ’, Εν Αθήναις, Τυπογραφείον Δ. Κ. Κοκκινάκη, 1903» του Ιωάννη Κονδυλάκη (φωτογραφία). Και τα δύο αυτά βιβλία συνένωναν ιστορία και γεωγραφία, πράγμα και σήμερα επιδιώκεται διακαώς από τις επιστήμες της αγωγής.
Σε μια άλλη κατοχική περίοδο,
όχι όμως από τις Μεγάλες Δυνάμεις
αλλά από τα γερμανικά στρατεύμα
τα, οπότε η γερμανική γλώσσα δι
δασκόταν υποχρεωτικά στη δευτε
ροβάθμια εκπαίδευση, ως διδακτι
κό εγχειρίδιο εκδόθηκε εκείνο του
Ρεθεμνιώτη καθηγητή Κωνσταντί
νου Καλοκύρη, με τον τίτλο «Στοι
χεία Γερμανικής Χάριν των μαθη
τών του Γυμνασίου Ρεθύμνης Μέ
ρος Α’ Ανάδοχος εκδόσεως Γεώρ
γιος Ε. Γεωρβασάκης Ρέθυμνον».
Το βιβλίο αυτό λανθάνει στις πε
ρισσότερες γνωστές Βιβλιοθήκες
και αντίτυπό του έθεσε στη διάθε
σή μου ο φίλος Χανιώτης Αντώνης
Πλυμάκης.
Ένα ακόμα νέο αντικείμενο του αναλυτικού προγράμμα τος της Κρητικής Πολιτείας υπήρξε η Γεωργική Εκπαίδευ ση. Όπως είναι γνωστό η ανάγκη εξάσκησης των μαθητών σ’ αυτήν εξυπηρετήθηκε με τη δημιουργία και καλλιέργεια των σχολικών κήπων. Για τις εκπαιδευτικές αρχές της Κρητι κής Πολιτείας οι σχολικοί κήποι έπρεπε, εκτός του παιδαγω γικού τους ρόλου, να λειτουργούν και ως γεωργικοί σταθμοί, για την εκπαίδευση των αγροτικών κοινωνιών. Τα σχετικά με τη γεωργία βιβλία που κυκλοφόρησαν ήταν του Νικολάου Παπαδάκη το 1905 με τον τίτλο «Τα πρώτα μαθήματα της γε ωργίας» και του Δημητρίου Βουτετάκη το 1910 με τον τίτλο «Ο ευτυχής γεωργός» (εικόνα).
Γι’ αυτά και για άλλα πολλά σας καλούμε την προσεχή Δευτέρα στην εκδήλωση του Σχολικού Μουσείου στην Αμνάτο. Εκεί θα διαπιστώσετε για μια ακόμη φορά ότι επαρχιακές πολιτιστικές εκδηλώσεις δεν είναι μόνο οι γνωστές χοροεσπερίδες και τα γαμοπίλαφα αλλά και οι πνευματικές, συχνά μάλιστα πνευματικότερες από εκεί νες της πόλης. Στην εκδήλωση αυτή θα ακούσετε επίσης την Ορχήστρα της Δημοτικής Φιλαρμονικής και θα έχετε την ευκαιρία να αποκτήσετε σε συμβολική τιμή το φρε
σκοτυπωμένο σχετικό με την Έκθεση βιβλίο. Καλό Δεκα πενταύγουστο!
* Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι Δρ Παιδαγωγικής- Ιστορικός
νουήλ Πωλιουδάκη (Εκ δότης Αριστείδης Κριά ρης. Εν Χανίοις).
κή αυτή, στην οποία οι υποψήφιες δασκάλες, σπουδάστριες του Διδασκαλείου Θη λέων Χανίων, με τα φουστανάκια, τα τακούνια, τις κοτσίδες και τους κότσους τους, ασκούνται στην Σκοποβολή!
Ερευνητής-Συγγραφέας strharis@yahoo.gr, 2831055031
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου